Чочуга “Ойор күннээх оҕо саас” фестиваль

Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, өрөспүүбүлүкэҕэ Оҕо саас сылларын чэрчитинэн, Чочу нэһилиэгэр “Ойор күннээх оҕо саас” фестиваль буолла. Тэрээһин сарсыардаттан “Күнчээнэ” – оҕо саадын саҥа оонньуур балаһааккатын арыйыытынан саҕаланна. Нэһилиэк оҕолоро тупсаҕай оҥоһуулаах саҥа оонньуур сирдэммиттэриттэн олус диэн үөрдүлэр.

         Мантан салгыы И.М.Гоголев аатынан түмэл тэлгэһэтигэр Иван Гоголев “Хара кыталык” романын геройдарыгар Хабырыыс уонна Хобороос арт – скульптураларын үөрүүлээхтик арыйдылар. Бу скульптураны саха талааннааҕа Иванов Афанасий Егорович  оҥордо. Бу тэрээһиҥҥэ Иван Дьячковскай – Кыталык Уйбаан ылдьыттаата.

Эбиэт кэннэ спорт балаһааккаҕа тэрээһиммит үөрүүлээх чааһа, оҕолор эҕэрдэ кэнсиэрэ, спортивнай оонньуулар, аттракционнар, көтөр змейдэри көтүтүү, атыы – кутуу, ”Үрүҥ Уолан” сынньалаҥ киинин тэлгэһэтигэр оҕолорго аналлаах батут үлэлээтэ. Бырааһынньыкка кэлбит оҕолор дуоһуйа астынан, оонньоон бардылар.

Степан Аржаков төрөөбүтэ 125 сылыгар аналлаах “Ахтылҕаннаах ааспыт кэм” нэһилиэктэр икки ардыларыгар ыытыллар күрэхтэрэ ситиһиилээхтик ааста.

Бүлүүлэр киэн туттар, саха бастакы революционердарыттан биирдэстэрэ, биллэр – көстөр уонна судаарыстыбаннай деятель Степан Максимович Аржаков бу сыл сэтинньи 9 күнүнгэр төрөөбүтэ 125 сылын бэлиэтээн, араас хабааннаах тэрээһиннэри ыытар бүгүҥҥү үөрүүлээх күн тосхойдо. Бу Степан Аржаков аата манна мустубут нэһилиэктэргэ сүрдээх суолталаах диэтэхпинэ сыыһа буолбата буолуо. Чочу нэһилиэгэр 1961 сыллаахха «Сталин» колхоһу уларытан, «Степан Аржаков аатынан» колхоз тэриллибитэ. 1967 сыллаахха «Степан Аржаков аатынан» колхоз «Степан Аржаков аатынан» совхоз буолбута. Совхоз иһинэн Чочу уонна Кыадаҥда  отделениеларыгар элбэх дьоммут-сэргэбит үлэлээн-хамнаан ааспыттара. Кыадаҥда отделениета чуолаан субай сүөһүнү төлөһөтүүгэ күүстээх үлэни ыыппыта. Чочу отделениетыгар «Ампаардаах», «Кэскил», «Дэбэкэй», «Эбэ», «Куонду» фермаларыгар, эдэр ыччат комсомольскай звенолара үүтү дэлэтиигэ үлэлээбиттэрэ.Сыллар – хонуктар аасталлар да нэһилиэк олохтоохторун өйүгэр – санаатыгар хатанан хаалар кэрэ күннэр этилэр. Ол иһин бүгүн Чочу нэһилиэгэр ааспыт кэмнэри санаары, ахтаары, нэһилиэктэр икки ардыларыгар ыытыллар агитбригадалар, ол эбэтэр түөрт нэһилиэк: Бөтүҥ, Өкүндү, Чинэкэ, Чочу, табаарыстыы көрсүһүүтэ Чочу нэһилиэгэр буолан ааста. Тэрээһин икки сиринэн буолла, ыалдьыттар бастаан Кыадаҥда сэлиэнньэтигэр тиийэн, „Күндэ“ сынньалаҥ киинигэр, „Нэһилиэкпит сайдыыта – бэйэбит илиибитигэр“ – диэн дьалабыай оонньууга күрэхтэстилэр. Күрэх түмүгүнэн, бастакы миэстэ – Өкүндү нэһилиэгэ, иккис миэстэ – Чинэкэ нэһилиэгэ, үһүс миэстэ – Бөтүҥ нэһилиэгэ, төрдүс миэстэ – Чочу нэһилиэгэ буоллулар.

Ол кэннэ Чочу нэһилиэгэр „Үрүҥ Уолан“ сынньалаҥ киинигэр дэлэй астаах сандалыга олорон, үссэнэн баран киэһээҥҥи күрэхтэригэр туруннулар.  “Ахтылҕаннаах ааспыт кэм” – диэн күрэххэ күөн көрсүһэн, билсиһэн, уруккуну – хойуккуну санатыһан,  мустан көрү – нары көҕүлүттэн тутан, тэрээһин сүрдээх сэргэхтик ааста. Күрэх түмүгүнэн бастакы миэстэ – Чинэкэ нэһилиэгэ, 10 000 тыһыанча сууммалаах сертификат Чочу нэһилиэгэ туруорбут бирииһин ылла, иккис миэстэ – Өкүндү нэһилиэгэ, үһүс миэстэ – Чочу нэһилиэгэ, төрдүс миэстэ – Бөтүҥ нэһилиэгэ буоллулар. Бу күрэххэ нэһилиэктэр бэркэ бэлэмнэнэн, үрдүк таһымҥа кыттан, астынан бардылар.

Чочуга түөлбэ күрэҕэ салҕанар

Бу тэрээһин дьон өйүгэр – санаатыгар хатанан хаалар суолталаах күн буолан ааста. Биһи нэһилиэккэ сыл ахсын бастыҥтан бастыҥнары таларга, олус наадалаах күрэх диэтэхпинэ сыыһа буолбата буолуо. Ырыа – үҥкүү күнүн чэрчитинэн, түөлбэлэр икки ардыларыгар, «Ырыа – үҥкүү – Мин олоҕум»  диэн ааттаах сүрдээх үчүгэй, интэриэһинэй күрэх буолла. Бу күрэххэ кыттааччыларбыт 4 музыкальнай нүөмэр бэлэмнээн кэлэн кытыннылар. Балаһыанньа быһыытынан хас биирдии кыттар түөлбэ 2 үҥкүү, биирэ норуодунай, иккиһэ бэйэ көрүүтүгэр, 2 ырыа, бастакыта – байыаннай, иккиһэ көҥүл темаҕа талан кытыннылар. Бары бэрт көхтөөхтүк кыттан, бэйэлэригэр олус үчүгэй бырааһынньык тэриннилэр. Күрэх түмүгүнэн Бастакы миэстэ – “Байылыат”  түөлбэ, салайааччы Лыткина Мария Геннадиевна. Иккис миэстэ – “Туойдаах” түөлбэ, салайааччы Протопопова Елизавета Андриановна. Үһүс миэстэ – “Саһарҕа” түөлбэ, салайааччы Макарова Саргылана Чемпионовна. Түөлбэ слайааччыларыгар, олохтоохторугар өссө үрдүк ситиһиини баҕарыаҕыҥ.